روش هاي نوين تدريس

روش تدريس دريافت مفهوم )كشف مفاهيم(

دريافت مفهوم  جستجو براي يافتن ، و فهرست كردن ويژگيها يا خصيصه هايي است كه مي توان از آن ها براي مشخص كردن نمونه هاي مربوط يا نمونه هاي نا مربوط به يك طبقه اطلاعاتي استفاده كرد. كه بيشتر در ذهن فرد ديگري شكل گرفته است .

او اين كار را بايد از طريق مقايسه نمونه ها انجام دهد . نمونه ها معمولا داراي يك دسته ويژگي اند. براي ارائه چنين درسي ، نياز داريم تصويري روشن از طبقه اطلاعاتي در ذهن داشته باشيم. براي مثال مفهوم (( صفت )) را در نظر بگيريد. صنعت ها از طبقه واژگان هستند . از اين رو چند واژه انتخاب مي كنيم كه ويژگي صفت را ندارند. نمونه مثبت نامنيده مي شوند.

واژه ها را در دو ستون به دانش آموزان ارائه مي دهيم. واژه هاي دو ستون زير را در

نظر بگيريد.

پيروزي                         پيروزي                         شكسته                           خنده

بزرگ                           صندلي                          رنج آور                         رنج

بهتر است كلمات يا واژه هاي ارائه شده در جمله عرضه شود چون در اين صورت اطلاعات بيشتر داده مي شود . كاركرد صنعت ها در بافت جمله خود را نشان مي دهد.

براي آغاز كار از دانش آموزان مي خواهيم به كاركرد واژه ها كه در جملات زير آن ها خط كشيده شده توجه كنند . پس از اين مرحله مي خواهيم واژه ها را مقايسه كنند . سپس واژه هايي كه داراي كاركرد مشتركي هستند مثبت مي باشند و آن هايي كه كاركرد مشترك ندارند منفي هستند . سپس مي گوييم آنهائيكه داراي كاركرد مثبت هستند وصف كننده اند . يعني اينكه چگونگي يك رويداد يا يك اسم را معين مي كنند . براي نمونه در عبارت (( هجران رنج آور )) واژه رنج آور چگونگي هجران را وصف مي كند.

( آ ه ، 1384 ، ص 328 )

مفاهيم مورد استفاده در الگوي تدريس / يادگيري دريافت يا كشف مفهوم

1)- نمونه ها / مصداق ها :

 نمونه هاي زير مجموعه اي از يك مجموعه اطلاعات هستند طبقه زير مجموعه اي از نمونه هايي است كه در يك يا چند ويژگي اشتراك دارند . يك مفهوم از طريق مقايسه نمونه هاي مثبت و نمونه هاي منفي ياد گرفته مي شود.

2)- ويژگي ها يا خصيصه ها :

هر مورد از داده ها يا اطلاعات داراي وجوهي هستند كه به آن ويژگي يا خصيصه گفته مي شود. به عنوان مثال : كشور ها داراي حدود و شعور مردم و حكومتي هستند كه بر مبناي آنها با ساير ملل ارتباط برقرار مي كنند.

3) – ويژگي هاي اساسي يا بنيادي :

ويژگي هايي هستند كه داراي اهميت يا جلوه حياتي براي طبقه اطلاعاتي هستند . نمونه ها يا مصداق هاي مربوط به يك طبقه داراي ويژگي هايي هستند كه امكان دارد براي آن طبقه چندان مربوط نباشد . براي مثال كشور ها داراي درخت ، گل ، و ... هستند . اما در تعريف كشور اين ويژگي ها در نظر نمي آيد . بخي ويژگي ها براي طبقه ازرشمند تريند. آنگاه كه طبقه اطلاعاتي ايجاد شد بايد نامگذاري شود . نام گذاري كار مراجعه مجدد به مجموعه ويژگي ها را آسان مي سازد.

4)- ويژگي هاي چندگانه :

ويژگي حاضر از مواد ديگري براي تنبين مفاهيم است . برخي مفاهيم بر مبناي يك ويژگي در طبقه اي قرار مي گيرند . و بعضي ديگر باحضور چند ويژگي در قالب يك طبقه گنجانده مي شود. شرط عضويت در طبقه (( گروه )) دختران تير انداز دختر بودن و تير انداز بودن است.

5)- نمونه مثبت :

نمونه اي است كه بشترين ويژگي ها را با هم دارد.

6)- نمونه منفي :

نمونه اي است كه فاقد ويژگي هاي مشترك هستند.

براي تدريس يك مفهوم ، بايد تصويري روشن و تعريف شده از ويژگي ها داشته باشيم.

( آ ه ، 1384 ، ص 328 و 329 )

مراحل اجراي الگوي تدريس / يادگيري كشف يا دريافت مفهوم

1)- مرحله نخست : ارائه مطلب ، شناسايي و روشن سازي

در اين مرحله معلم مطالب مورد نظر را به صورت نمونه هايي ارائه مي دهند . نمونه ها مي توانند دو واژه ، دو شيئي ، دو شخص و ... باشند . نمونه هايي كه معلم ارائه مي دهد مي تواند مثبت و يا منفي باشد. براي مثال دو واژه تعمير و  كمك در الگوي تدريس / يادگيري حاضر به مشابه دو نمونه فرض مي شوند. معلم با توجه به مفهومي كه در نظر دارد به نمونه مثبت واژه آري را در نظر مي گيرد چون نمونه مثبت  براي رسيدن به مفهوم در نظر گرفته شده ياري مي كند.

همچنين او به نمونه منفي ، كه براي دستيابي به مفهوم ياري نمي رساند.واژه نه يا خير پيشنهاد مي كند. معلم با ارائه متوالي نمونه هاي مثبت و منفي ذهن دانش آموزان را براي رسيدن به مفهوم آماده مي سازد.

وظيفه دانش آموز در مرحله نخست آنست كه نمونه هاي مثبت و منفي را مقايسه كند. و به نوع رابطه نمونه ها مثبت بينديشد.

نشان دادن پشتكاري و فعال كردن ذهن يادگيرنده را به مفهوم در نظر آورده شده رهنمون مي گردد. و دانش آموزان سعي مي كنند رابطه و ويژگي مشترك بين نمونه هاي مثبت را دريابند و تفاوت بين نمونه هاي مثبت و منفي را روشن سازند.

2) – مرحله دوم:سنجش ميزان دست يابي به مفهوم يا كشف مفهوم:

درمرحله ي حاضردانش آموزموفقيت خودشان رادريافت ياكشف مفهوم آزمون مي كننداين امر،باشناسايي نمونه ايي مربوط به مفهوم كه هنوزنام گذاري نشده اند.ازسوي دانش آموزان عملي مي شود.پس دانش آموزان درصددبرمي آيندديدگاه اوليه خودراتأئيديااصلاح يامردودكنند.درامرتأئيداصلاح ياردديدگاه اوليه،معلم هم دخالت ميكند-دخالت معلم به صورت يك سويه نبوده،بلكه اين دخالت به صورت دوسويه يامتقابل است.

(آه ، 1384 ، ص 330 و 329)

مرحله سوم : تحليل راهبرد هاي تفكر:

در مرحله حاضر يادگيرندگان مي كوشند راهبردهايي را كه با  استفاده از آن ها به دريافت يا كشف مفهوم دست يافته اند تحليل كننده افزون بر اين ، يادگيرندگان به بحث درباره ويژگي ها يا حصيصه ها ، و فرضيه ها هم از نظر نوع و هم از نظر جنبه تعداد اقدام مي كنند .

در فرايند فعاليت هاي مربوط به مرحله سوم در قالب بحث ها از ميزان اثر گذاري و عدم اثر گذاري ويژگي ها و فرضيه ها بحث مي شود – از اين كه به چه دليلي يك فرضيه مورد تأييد قرار مي گيرد يا نمي گيرد . و ويژگي ها كمك كننده بوده يا كمك كننده نبوده است .( آ ه ، 1384 ، ص 330 )

تهيه كننده : حبيب اكرمي

منابع

آقازاده ، دكتر محرم  .( 1384 ) .

روش هاي نوين تدريس