آلودگی های آب

آلودگی ها و بیماری های ناشی از آب آلوده :

آلودگی های ویروسی : بیماری فلج اطفال ، هپاتیت آ

آلودگی های باکتریایی :بیماری تیفویید ، اسهال خونی

آلودگی های انگلی: اسهال آمیبی ، ژیاردیازیس

آلودگی های کرمی : آسکاریس  ،کیست هیداتیک

آلودگی های شیمیایی

مسمومیت ها و اختلالات ناشی از دریافت تدریجی  مواد آلاینده

شاخص آلودگی میکروبی آب

- شاخص آلودگی میکروبی آب کلیفرم ها می باشد(وجود کلیفرم ها در آب به معنی آلودگی با فاضلاب  می باشد).

 ضد عفونی کردن آب آشامیدنی

1 - آب به میزان کم :  15گرم پودر پِرکلرین (سه قاشق مرباخوری) را در یک بطری تیره رنگ به حجم یک لیتر آب حل نموده و به ازای هر لیتر آب مورد دسترس، هفت قطره از محلول در آب حل نموده، پس از سی

دقیقه آب ضد عفونی و قابل شرب می باشد.

2- آب انبار: به ازای هر متر مکعب آب، 5 گرم پودر پرکلرین (یک قاشق مرباخوری) در یک لیتر آب حل کرده سپس محلول بدست آمده را درون آبِ آب انبار بریزید. پس از 30 دقیقه آب ضد عفونی شده و قابل استفاده می باشد.

3 ـ شبکه های آبرسانی: شبکه های آبرسانی را با دستگاههای هیپوکلریناتور یا کلریناتور گازی و متناسب با قطر لوله آبرسان تحت فشار، کلر تزریق می کنند.

4ـ آب چشمه و چاه دستی با برداشت کم: از طریق کوزه گذاری که باید حجم کوزه حداقل 1/5 لیتر باشد، مقدار 750  گرم پودر پرکلرین با 750 گرم شن نخودی مخلوط کرده وارد کوزه می نمائیم. دو سوراخ در بدنه پائین کوزه به قطر 5 میلی متر مقابل یکدیگر ایجاد می کنیم. کوزه را در دهانه چشمه یا چاه قرارمی دهیم. این وسیله حداقل به مدت 15 روز به تدریج و به طور یکنواخت آب را ضد عفونی می نماید.

روش كلر زني مخازن آب

1)كلرينه كردن آب مخازن:

 ابتدا حجم مخزن را معين نموده، سپس به ازاي هر متر مكعب ( 1000ليتر ) آب از 3 تا 5 گرم پودرپركلرين استفاده مي شود. كلرينه كردن مخازن به روش هاي دستي و مكانيكي انجام مي شود كه در روش دستي لازم است حتماً پس از اضافه كردن محلول كلر آب مخزن به هم زده شود. بعد از گذشت نيم ساعت در صورت مناسب بودن نتيجه كلرسنجي آب قابل مصرف است قابل ذكر است كه نتيجه كلرسنجي در كليه ساعات شبانه روز و در نقاط مختلف شبكه لوله كشي بايد در حد مطلوب باشد . حد مطلوب  آخرين شير مصرفي شبكه ./ 8  تا 1  PPM  (قسمت در ميليون

2) گند زدائی:

الف- کلر زنی

1-دستی           2 _مکانیکی             3_کلر مادر

میزان کلر باقی مانده

 1- شرایط عادی 8/.-2/.میلی گرم در لیتر

 2-شرایط اضطراری 1/5-8/. میلی گرم در لیتر

 3- شبکه آب خصوصی 5/. میلی گرم در لیتر

 4-تانکر سیار آب در محل بارگیری2 میلی گرم در لیتر

 5-شیر برداشت عمومی 1 میلی گرم در لیتر

 6-تانکر در محل توزیع 1میلی گرم در لیتر

کلر مادر چیست؟

غلظت 1% کلر را کلر مادر می گویند.

به عبارت دیگر از حل کردن 15 گرم پودر پرکلرین 70% در یک لیتر آب کلر مادر به دست می آید.

طرزتهيه و استفاده از محلول کلر مادر(1%) :

برای تهیه محلول کلر 1% ذخیره جهت سالم‌سازی آب آشامیدنی در شرایط اضطراری و عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم به شرح زیر اقدام نمائید :

 15 گرم هیپوکلریت کلسیم 70% (پرکلرین) در صورت دسترس بودن
و یا 33 گرم گرد سفیدکننده کلروردشو 30% درصورت در دسترس بودن
و یا 250 سی‌سی هیپوکلریت سدیم 5% (آب ژاول) در صورت در دسترس بودن
و یا 110 سی‌سی هیپوکلریت سدیم 10% (آب ژاول) در صورت در دسترس بودن
را در یک بطری (تیره) یک لیتری ریخته و به آن آب اضافه کنید . محلول بدست آمده محلول 1% کلر است .
محلول کلر 1% در جای خنک و در ظرف دربسته و دور از نور خورشید نگهداری شود .
محلول کلر به‌تدریج با گذشت زمان کلر مؤثر خود را از دست می‌دهد و باید از تاریخ تهیه در کمتر از یکماه مصرف شود

2- ضدعفونی آب آشامیدنی :

در مواقع مشکوک بودن آب در دسترس ، جهت آشامیدن یا جوشانیدن آن و یا ضدعفونی بوسیله کلر به شرح زیر اقدام نمائید :

 سه قطره از محلول 1% را به یک لیتر آب اضافه کنید پس از 30 ‌دقیقه آب مورد نظر مناسب شرب است .
مقدار 3 قطره محلول کلر برای آبهای روشن و زلال و برای آبهای تیره 7 قطره بکار ببرید . اگر آب کدورت داشته باشد و زلال نیست و همراه آب مقدار زیادی مواد معلق وجود دارد قبل از کلرزنی صاف کنید .
درصورت عدم دسترسی به کلر ، آب را به مدت یک دقیقه بجوشانید و پس از سرد شدن و عدم جابجایی آن به ظرف دیگری برای شرب از آن استفاده نمائید

استانداردهای آب سالم:

-         میزان کلر باقیمانده 0.5میلی گرم در لیتر پس از یکساعت .

-         از نظرمیکروبی عاری از کلی فرم ها باشد .

-         حداکثر مجاز ویروسها 1 واحد تشکیل دهنده پلاک در هر لیتر .

-            دامنه PH بین  8.5- 7  باشد سختی آب 2 میلی اکی والان ( سختی متوسط)           

-آلاینده های شیمیایی (نیتراتها ،کلرورها ) درکمتر از میزان مجاز                               

-آلاینده های فلزات سنگین در کمتر میزان مجاز

نقش آب در انتقال بيماريها

1 ـ بيماريهايي كه دراثر افزايش يا كمبود املاح محلول، درآب آشاميدني بروز مي‌كند.

2 ـ بيماريهايي كه آب وسيله انتقال آنها است

3 ـ بيماريهايي كه آب، محيط پرورش ميزبان يا عامل سببي آنها است

4 ـ بيماريهايي كه آب به صورت غيرمستقيم در انتشار آنها نقش دارد.

-         نقش افزايش املاح محلول در انتقال بيماريها

1مِت هِموگلوبينمي (Blue babies) Methemoglobinemia

اين بيماري در اثر افزايش نيترات به ميزان 45 ميلي‌گرم بر ليتر ايجاد مي‌گردد.

2فلوئوروزيس دندانها Dental Fluorosis :          

افزايش ميزان فلوئور بيش از 2 تا 3 ميلي‌گرم بر ليتر در آب آشاميدني.

3- سرطان‌زايي

- افزايش هيدروكربورهاي حلقوي در غلظت بيش از 2/0 ميكروگرم بر ليتر در آب آشاميدني

- افزايش احتمال بروز سرطان در مصرف آبهاي آلوده بيش از 05/0 ميلي‌گرم بر ليتر ارسنيك

-         افزايش احتمال بروز سرطان در مصرف آبهاي آلوده به تركيبات نيتروزامين.

نقش كاهش املاح محلول با انتقال بيماريها

1- كمبود يد كمتر از يك ميلي‌گرم بر ليتر مشروط بر عدم تامين يد مورد نياز از ساير منابع غذايي

2- پوسيدگي دندان، كمبود فلوئور كمتر از 5/0 ميلي‌گرم بر ليتر باعث افزايش پوسيدگي دندان

3- بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي، مصرف آبهاي سبك (كمتر از 100 تا 150 ميلي‌گرم بر ليتر) باعث گسترش بيماريهاي قلبي، عروقي مي‌گردد.

 -         بيماريهايي كه آب وسيله انتقال بيماري است:

1- ويبريو كلرا، عامل وبا Vibrio Cholerae

2- سالمونلا تيفي، عامل تب روده Typhoid Fever

3- شيگلا، عامل شيگلوز Shigellosis    

4- فرانسيسلا تولارنسيس، عامل تولارمي

5- مايكوباكتريوم توبركولوزيس، عامل سِل Tuberculosis

6- لپتوسپيرا، عامل Leptospirosis

7- آنتاموبا هيستوليتيكا، عامل آميبياز Entamoeba histolytica

8-فلج اطفال          

9- هپاتيت A:

1- Vibrio Cholerae

 باكتري است متحرك، هوازي بي‌هوازي اختياري، گرم منفي، بدون اسپور، بدون كپسول، در دماي 22-40 درجه سانتيگراد رشد مي‌كند.

 در البسه مرطوب و آلوده 1-3 روز

 در سبزيجات و ميوه هاي تازه 4-7 روز

در مخازن نگهداري آب 6 تا 9 هفته 

  در آب دريا تا 4 روز

  در آبهاي سطحي تا 13روز

روش كنترل

1)  كلرزني 2 تا 3 ppm براي مدت 10 دقيقه.

2)  شستشوي توالتها با گندزدا

 3)حوضچه ته                                                       

4)استفاده از صافي شني كند

Typhoid Fever

عامل بيماري سالمونلا تيفي، باسيل متحرك، بدون اسپور، هوازي بي‌هوازي اختياري، جايگريني در روده، ورود به غدد لنفاوي، جريان خون، بروز تب شديد.

علائم بيماري:تب طولانی(40-41) ، لکه های صورتی در ناحیه فوقانی شکم و قفسه سینه در اواخر هفته اول ، سرفه خشک ، لاغری و کاهش وزن ، بزرگی طحال و کبد ونهایتا پاره شدن روده هادر هفته سوم

 در آبهاي گل آلوده تا يكسال                          

در مخازن نگهداري تا 6 ماه

در يخ تا 3 ماه                                                

 كره، خامه، پنير تا چند هفته

آلودگي از طريق آب آلوده، غذاي آلوده، حشرات

روش كنترل

گندزدايي با كلر

بهداشت فردي

 كارت معاينه بهداشتي (ناقلين سالم)

 كنترل حشرات       

 كنترل مخازن آب        

رعايت فاصله در محل توالت ها

Shigellosis

 1) علائم: ايجاد اسهال همراه بلغم و خون

 2) در آبهاي تميز تا يكماه و در آب دريا تا 15 روز زنده مي‌ماند

.روشهاي كنترل

1) آموزش بهداشت فردي

 2)كنترل افرادي كه با موادغذايي سروكار دارند

  3)كنترل حشرات نظير مگس

4)  بهداشت موادغذايي (مخصوص مواد لبني)

5)  رعايت فاصله در چاههاي توالت با مخازن و چاههاي آب

6)كلرزني آب مصرفي و كنترل مخازن نگهداري

7)كنترل عوامل ميكروبي حداقل 11 متر در خلاف جهت حركت آبهاي زيرزميني

8)كنترل عوامل شيميايي حداقل 45 متر در خلاف جهت حركت آبهاي زيرزميني

-         Francisella Tularensis

باسيل غيرمتحرك، گرم منفي، مطلقاٌ هوازي، عاملَ بيماري مشترك انسان و حيوان، مخزن، اكثراٌ حيوانات وحشي، حيوانات اهلي

عامل انتقال:

  تماس با آب، گل و لجن آغشته به مدفوع حيوانات آلوده.

  حشرات نيش زننده.

  تماس زخمهاي پوستي با محيط آلوده. 

  مصرف گوشت آلوده شكار

عامل بيماري در آبهاي سرد تا 23 روز و در آبهاي يخ‌زده تا 30 روز زنده مي‌ماند.

  در اثر تماس زخم با محيط آلوده ايجاد تورم در محل زخم.

  در اثر تماس چشمها با آب آلوده ايجاد ورم ملتحمه چشم.

 در اثر مصرف خوردن گوشت آلوده شكار عوارض گوارشي.

-         Tuberculosis

 مايكوباكتريوم‌هاي كمپلكس توبركولوزيس، باكتري‌هاي مقاوم به اسيد، غيرمتحرّك، بدون اسپور و خاصيت گرم مثبت ضعيف، هستند كه بيشترين راه انتقال آنها از طريق تنفسي است. اما آلودگي منابع آب به برخي از گونه هاي مايكوباكتريوم كه تحت عنوان مايكوباكتريوم‌هاي غير سلي (nontuberculosis) معروف هستند و انتقال آنها از طريق تماس با آب آلوده نيز به اثبات رسيده است. اين ارگانيسم‌ها از انسان به انسان منتقل نمي‌شوند و جزو ارگانيسم‌هاي منتقله از محيط و عوامل محيطي هستند.

مهم‌ترين مايكوباكتريوم‌هاي منتقله از طريق آب، شامل مايكوباكتريوم مارينوم، مايكوباكتريوم اولسرانس و مايكوباكتريوم آويوم اَنتراسلولر، مي‌باشند كه همگي جزو مايكوباكتريوم‌هاي غيرسلي هستند.

روشهاي پيشگيري:

   رعايت مقررات و موازين بهداشتي

  خودداري از تميز كردن آكواريوم ماهي، بدون استفاده از دستكش

   تعويض مرتب آب آكواريوم ماهي‌ها

-         Leptospirosis

 عامل بيماري باكتري است كه برخي از سروتيپهاي آن بصورت ساپروفيت در آب يافت مي‌شوند اما برخي انواع عامل بيماري در حيوانات وحشي بوده و به انسان نيز سرايت مي‌كنند.

روش انتقال:

 عامل بيماري در مجاري ادراري ميزبان زندگي مي‌نمايد آلوده شدن آب گل يا لجن به ادرار باعث بيماري در انسان مي‌گردد.عامل از طريق زخمهاي پوستي يا مخاط وارد بدن انسان مي‌گردد.

Entamoeba histolytica

 نوعي پروتوزوئر است كه در شرايط عادي به صورت بي‌ضرر در روده انسان يافت مي‌شود و در شرايط مناسب مانند كاهش مقاومت بدن، بيماري و غيره باعث بروز اسهال خوني در انسان مي‌گردد.

         1) كيست هاي خارج شده همراه مدفوع در محيط مقاومند.

         2) در آب دريا تا 2 هفته زنده مي‌مانند

         3) در آبهاي پذيرنده تا چند هفته زنده مي‌مانند.

         4) از طريق مگس و سوسك به راحتي منتقل مي‌شوند

.روشهاي پيشگيري:

با توجه به اينكه كيست عامل بيماري در مقابل كلر، بسيار مقاوم مي‌باشد لذا بهترين روش جهت حذف عامل بيماريزا استفاده از صافيهاي شني كند مي‌باشد كه بصورت فيزيكي منابع آب را از عامل بيماري پاك مي‌كنند.

هپاتيت A:

عامل آن يك ويروس است كه بطور اختصار آنرا HAV مي نامند راه انتقال آن از راه مدفوعي، دهاني است يعني دست آلوده به مدفوع شخص بيمار باعث عفونت خود وي و يا ديگران از طريق آلوده سازي آب و غذا شده و يا آلوده شدن آب آشاميدني و غذا به فاضلاب يا مواد زائد آلوده موجبات انتشار بيماري را فراهم مي سازد.

اين بيماري در سرباز خانه ها، مهد كودك ها و موسسه هاي مخصوص نگهداري بيماران سالمند و …. به علت تماس مداوم و نزديك افراد با يكديگر و پائين بودن سطح بهداشت و عدم رعايت اصول بهداشتي بيشتر ديده شده و سريعاً گســـــترش مي يابد.

 نكته: فاصله زماني ورود ويروس تا شروع علائم يعني دوره كمون 15 تا 45 روز است

.علائم: شروع تب به صورت ناگهاني با بي قراري، بي اشتهايي، تهوع، ناراحتي شكم و درد شكمي بخصوص در ناحيه فوقاني راست يعني محل قرار گرفتن كبد، پررنگ شدن ادرار و كمرنگ شدن مدفوع و يرقان يا زردي مي باشد

نكته مهم اين است كه قبل از بروز زردي ويروس در مدفوع فرد وجود دارد بنابراين مي تواند آلوده كننده باشد. اين بيماري عموماً در اواخر پائيز و اوايل زمستان شايع تر است.

علائم بيماري در كودكان خفيف تر ولي در بزرگسالان شدت علائم بيشتر است. معمولاً بيمار حدود 38 درجه سانتي گراد الي 39 درجه سانتيگراد تب دارد.

تيره شدن ادرار و كم رنگ شدن مدفوع ممكن است ازحدود 1تا5 روز قبل از زردي ديده مي شود. بنابراين در تشخيص بيماري كمك كننده است. بيمار عموماً در عرض 6 تا12 ماه بهبود مي يابد، مرگ و مير عوارض هپاتيت نوع A نادر است و بيماران مبتلا آن به ناقلين مزمن تبديل نمي شوند.

 تشخيص: گرفتن شرح حال انجام معاينه فيزكي و تست هاي آزمايشگاهي خاص از جمله تغيير آنزيم هاي كبدي ويروسي سطح آنتي بادي ضد ويروس هپاتيت A   Anti – Hav در خون بيمار

. پيشگيري: رعايت بهداشت فردي و عمومي، بهداشت آب و فاضلاب، شستن دستها، تزريق واكسن كه در موارد خاص براي افراديكه به مناطق آلوده قصد سفر دارند صورت مي گيرد.

-         بيماريهايي كه آب محيط پرورش ميزبان يا عامل بيماري است

Schistosomisis

 كرم پهن گروه ترماتود كه در مويرگهاي خوني جداره مثانه فرد مبتلا زندگي مي‌كند تخم از راه ادرار وارد منابع شده در صورت وجود حلزون Bulinus Truncatus مراحل لاروي و فعاليت را پشت سر گذاشته در صورت تماس پوست با عامل بيماري وارد بدن مي‌گردد.اين بيماري خاص مناطق گرمسير است

روشهاي پيشگيري:

1)دفع بهداشتي فاضلاب.                  2)بيماريابي و جداسازي بيماران از ساير افراد

3)  از بين بردن حلزون ميزبان واسط.     4)  حفاظت فردي افرادي كه با آب تماس دارند

-         Fasciola hepatica

از گروه كرمهاي پهن مخصوص مناطقي كه حيوانات علفخوار نظير گوسفند زياد است در آب حلزون Lymnaeidae وجود دارد كه ميزبان وسط انگل است. سپس انگل بروي گياهان اطراف بركه بصورت كيست در مي‌آيد كه حيوانات با خوردن علفها آلوده شده، انسان نيز بصورت اتفاقي آلوده مي‌شود.

Dracunculus Medinensis

 كرم ماده در بافت همبندپاي فرد مبتلا زندگي مي‌كند، پوست را سوراخ كرده لاروهاي خود را به درون آب مي‌ريزد كه در آن سخت پوستي به نام Cyclops زندگي مي‌كند. خوردن اين سخت پوست همراه آب افراد سالم را مبتلا مي‌كند

-         بيماريهايي كه آب به صورت غيرمستقيم در انتشار آن نقش دارد

- مالاریا   (Plasmodium Species)

 بيماري مالاريا كه در اين بيماري عامل از طريق يك ناقل مانند پشه آنوفل از فرد بيمار به فرد سالم انتقال مي‌يابد، در انتقال عامل بيماري آب نقش چنداني ندارد. در صورتي كه محيط مناسب براي تكثير حشره ناقل است، به طوري كه خشكانيدن باتلاقها در نواحي جنوبي كشور براي كاهش ناقل نقش موثري داشته است.

-کوری رود خانه ای ( Onchocerca Volvulus)

 در اين بيماري كه كوري رودخانه ناميده شده ناقل بيماري نوعي مگس به نام سيموليوم است به نام Simulium damnosum كه در كنار سنگريزهاي رودخانه تخم‌گذاري كرده شرايط محيطي كه از طريق آب بوجود آورده امكان تكثير حشره و در نتيجه افزايش تعداد بيماران را فراهم مي‌كند.