شيخ بهايي

شيخ بهاءالدين محمد بن حسين عاملي معروف به شيخ بهايي دانشمند به نام

دوره ي صفويه است . اصل وي از جبل عامل شام بود .

شيخ بهايي درسال 953 هجري در بعلبك لبنان ولادت يافته ودرسن هفت سالگي

به همراه پدر خويش به ايران هجرت كرده است . او عمده ي عمر فعالش در

1035 ق) در ايران خصوصاً شهر - زمان سلطنت شاه عباس اول صفوي ( 996

اصفهان سپري كرده است .

بهاءالدين محمد ده ساله بود كه پدرش عزالدين حسين عاملي از بزرگان

علماي شام به سوي ايران رهسپار گرديد و چون به قزوين رسيدند وآن شهر را

مركز دانشمنداني شيعه يافتند ، درآ ن سكني گزيدند و ایشان به شاگردي

پدر وديگر دانشمندان ان عصر مشغول گرديد .

مرگ اين عارف بزرگ ودانشمند را به سال 1030 تا 1031 هجري در پايان

هشتاد و هفتمين سال حياتش ذكر كرده اند .وي شهر اصفهان روي در نقاب

خاك كشيد ومريدان پيكر او را با شكوهي كه شايسته شأن او بود ، به مشهد

بردند ودر جوار حرم هشتمين امام شيعيان به خاك سپردند .

شيخ بهايي مردي بود كه ازتظاهر وفخرفروشي نفرت داشت واين خود انگيزه

اي براي اشتهار خالص شيخ بود . شيخ بهايي به تاييد وتصديق اكثر محققين

ومستشرقين ، نادر روزگار ويكي از مردان يگانه ي دانش و ادب ايران بود كه

پرورش يافته ي فرهنگ آن عصر اين مرزو بوم واز بهترين نمايندگان معارف

ايران در قرن دهم و يازدهم هجري قمري بوده است .

نخستين شاهكار مهندسي شيخ بهايي طومار تقسيم آب زاينده رود بود كه درآن

، آب زاينده رود براي محله ها وباغات شهر اصفهان تقسي م شد . درنتيجه ي اين

طرح ، اختلاف چندين ساله ي اين منطقه برسر آب كه هميشه با نزاع

وخونريزي همراه بود پايان يافت .

شيخ بهايي شاگرداني تربيت نموده كه به نوبه ي خود از بزرگترين مفاخر علم

وادب ايران بوده اند مانند فيلسوف وحكيم الهي ملاصدراي شيرازي وملاحسن

حنيفي كاشاني وعده اي ديگر كه در فلسفه وحكمت الهي و فقه واصول ورياضي

ونجوم سرامد بوده وستارگان درخشاني در آسمان علم وادب ايران گرديدند

كه نه تنها ايران ، بلكه عالم اسلام به وجود آنان افتخار ميكند.

از كتب وآثاربزرگ علمي وادبي شيخ بهائي علاوه بر غزليات و رباعيا ت دو مثنوي به نام هاي مثنوي شيروشكر  و  نان وحلوا

ميباشد و آثار علمي او  عبارتند از:

»مفتاح الفلاح » « بحرالحساب » ، « كشكو ل » ، « جامع عباسي و

ساير تأليفات شيخ بهايي « اسرار البلاغه والوجيزه » ، « والاربعينو شرع القلاف

كه بالغ برهشتاد وهشت كتاب و رساله مي شود همواره از كتب مورد نياز اهل علم وادب بوده است .

مقبره ي عالم بزرگ شيعي عصر صفوي ، بهاءالدين محمد عاملي معروف به شيخ

بهايي ، تشكيل رواقي مستقل را درمجموعه ي حرم حضرت رضا عليه السلام داده است .

مدرس شيخ ومقبره ي وي در گوشه جنوب غربي صحن نو(آزادي) و شرق حرم مطهر حضرت امام رضا عليه السلام واقع است .

درعرف مردم ايران ، شيخ بهايي به مهارت در رياضي ، معماري و مهندسي

معروف بوده و هنوز هم به همين صف معروف است ، چنانكه معماري مسجد امام

اصفهان و مهندسي حصار نجف را به او نسبت ميدهند ونيز شاخصي براي تعيين

اوقات شبانه روز از روي سايه ي آفتاب يا به اصطلاح فني ، ساعت آفتاب يا

صفحه ي آفتاب ويا ساعت ظلي در مغرب مسجد امام (مسجد شاه سابق) دراصفهان هست كه ميگويند وي ساخته است .

دراحاطه ي وي در مهندسي مساحي ترديد نيست و بهترين نمونه كه هنوز

درميان است ، نخست آب زاينده رود به محلات اصفهان و قراي مجاور رودخانه

است كه معروف است هيئتي درآن زمان از جانب شاه عباس به رياست شيخ

بهايي مأمور شده و ترتيب بسيار دقيق و درستي با منتهاي عدالت و دقت علمي در

باب حق آب هر ده و آبادي تعیین نمودند كه هنوز

به همان ترتيب معمول است و اصل طومار آن در اصفهان هست.

ديگر از كارهاي علمي كه به بهايي نسبت مي دهند طرح ريزي كاريز نجف آباد

اصفهان است كه به نام قنات زرين كمر ، يكي از بزرگترين كاريزهاي ايران

است واز مظهر قنات تا انتهاي آبخور ان 9فرسنگ است و به 11 جوي بسيار

بزرگ تقسيم ميشوند وطرح ريزي اين كاريز را نيز از مرحوم بهائي ميدانند .

ديگر از كارهاي شيخ بهايي تعيين سمت قبله ي مسجدامام به مقياس چهل درجه

ي انحراف غربي از نقطه ي جنوب و خاتمه دادن به يك سلسله اختلاف نظر بود

كه مفتيان ابتداي عهد صفوي راجع به تشخيص قبله ي عراقين در مدت يك قرن و نيم اختلاف داشته اند .

يكي ديگر از كارهاي شگفت كه به بهائي نسبت ميدهند ، ساختمان گلخن گرمابه

اي كه هنوزدر اصفهان مانده وبه حمام شيخ بهائي يا حمام شيخ معروف است

وآن حمام درميان مسجد جامع وها رونيه دربازار كهنه ، نزديك بقعه ي معروف

به درب امام واقع است ومردم اصفهان از ديرباز همواره عقيده داشته اند كه

گلخن ان گرمابه را بهائي چنان ساخته كه با شمعي گرم ميشد ودرزير پاتيل

گلخن فضاي تهي تعبيه كرده و شمعي افروخته در ميان آن گذاشته وآن فضا را

بسته بود و شمع تا مدتهاي مديد همچنان مي سوخت وآب حمام بدان وسيله گرم

ميشد و خود گفته بود كه اگر روزي آن فضا را بشكافند ، شمع خاموش خواهد

شد و گلخن از كار مي افتد وچون پس از مدتي به تعمير گرمابه پرداختند وآن

محوطه را شكافتند فوراً شمع خاموش شد وديگر از آن پس نتوانستند بسازند .

همچنين طراحي منارجنبان اصفهان كه هم اكنون نيز پابرجاست به او نسبت داده

مي شود .

منبع:کتاب زندگی نامه مشاهیر بزرگ جهان(الناز محب علیان)