گزارش تخصصی مدیر و معاون مدرسه :

بررسی علل بی نظمی و بی انضباطی دانش آموزان

و تلاش برای حل و رفع این مشکل

فهرست مطالب

بیان وضعیت.. 10

اهداف گزارش تخصصی : 10

اهداف جزئی گزارش : 10

گرد آوری اطلاعات راجع به موضوع. 11

موانع موجود. 12

علل بي انضباطي دانش‌آموزان. 12

الف :علل مربوط به دانش آموزان مانند: 12

ب)علل مربوط به معلم. 13

ج)علل مربوط به كلاس درس: 14

تأثير محيط عاطفي كلاس : 15

د)علل مربوط به خانواده: 15

ه)علل مربوط به روابط اجتماعي : 16

و)عوامل رواني : 16

فرصت های گزارش.. 17

تحلیل یافته های علمی وبیان راه حل. 19

دلایل بی انضباطی دانش آموزان: 19

راههاي كاهش يا حذف رفتار هاي بي نظمي.. 20

مقایسه با شاخص... 25

انتخاب راه حل و اجرای آن. 26

گردآوری اطلاعات بعد از اجرای راه حل. 26

مزایا و نقاط قوت.. 27

نقاط ضعف و آسیب ها 28

ارزشیابی ونتیجه گیری و گزارش نهایی: 28

پیشنهادات حاصل از گزارش  : 28

منابع و مأخذ مورد استفاده: 30

مقدمه :

هر نوع رفتاري كه از ارزش‌هاي پذيرفته شده جامعه به دور است (با توجه فرهنگ)و داراي تكرار شدت و مداومت است و در زمانها و مكانهاي متعدد اتفاق مي افتد و همچنين رفتاري است كه با درماندگي و كاهش كارايي فرد همراه است. پایبندی به ضابطه ها در یک گروه اجتماعی باعث تداوم آن می شود. انضباط، اخلاق کلاس درس است و بدون آن کلاس تبدیل به یک ازدحام یا غوغا می شود. (سی ام فلینگ، الیزابت پروس،1373 ، ص 80)

هر رفتار انسان، از جمله محصل، هدف دارد یا هدف گردان است. دانش آموزان، عملی را بی هدف انجام نمی دهند بلکه می خواهند با آن عمل خود نیاز یا نیازهایی را ارضا کنند. بنابراین، باید هدف ها و نیازهای ایشان را شناخت و جدی گرفت. مثلاً اگر رفتار نامطلوبی از دانش آموزی سر بزند نباید تنها جلب توجه را علت آن 

رفتار بدانیم .

کاربرد اصول و تدابیری می تواند به ما کمک کند که از رخ دادن مشکلات رفتاری جلوگیری کنیم یا آن ها را به حداقل برسانیم. از جمله:

از روز اول آغاز کلاس، مدیریت کامل را اعمال کنیم.  باید روز اول به گروه تازه دانش آموزان خود بگوییم که مقررات ما در اداره کلاس کدام اند و از ایشان چه انتظارهایی داریم.

محیط کلاس را از هر لحاظ حتی فضا و تجهیزات، سالم گردانیم. باید مطمئن باشیم که دانش آموزان ما در کلاس راحت اند.و در مدرسه احساس آرامش می کنند.

فعالیت های یادگیری را طوری طراحی کنیم که برای همۀ دانش آموزان، معنادار باشند؛ و با رغبت ها و توانایی های ایشان سازگار باشند. برای این منظور ناگزیریم اصول رشد و تکامل، خصایص رشدی هر سن، محتوای درسی خاص هر کلاس و هر مقطع، و رغبت های ویژه دانش آموزان خود را دقیقاً بدانیم.

برای همۀ دانش آموزان فرصت هایی فراهم آوریم که موفقیت را تجربه کنند.به تجربه دیده ایم که برخی از دانش آموزان به زودی نشان می دهند که پیشرفت درسی دارند در صورتی که برخی دیگر دیرتر خود را آشکار می کنند. با بعضی از دانش آموزان در دروس علمی و برخی در دروس اجتماعی پیشرفت نشان می دهند. در هر صورت، معلم باید تدابیر و راهبردهایی به کار ببرد که همۀ دانش آموزان، به شکلی، موفقیت را تجربه کنند.

بیان وضعیت

با شروع مدارس متوجه شدم دانش آموزان سال هفتم متوسطه  با توجه به این که تعداد آنها زیاد نیست نظم کلاس را به هم می ریزند-سر وصدا می کنند- با هم صحبت می کنند-در یک جای ثابت نمی شینند ومدام جابه جا می شوند و با توجه به تذکرات پی در پی مدتی نظم کلاس برقرار می شود اما دوباره به همان وضع سابق بر می گردد وبعد از گفت و گو با معلمان دیگر ومدیر مدرسه و مشاهده ی آن ها  در وضعیت های مختلف مانند زنگ تفریح وپرسش از دانش آموزان پایه های دیگر و همچنین در طی گفت و گو با اولیای بعضی از دانش آموزان متوجه شدم وضع این کلاس در بیش تر درس ها و موقعیت های دیگر به همین گونه است پس تصمیم گرفتم راهکار مناسبی را برای این مشکل پیدا کنم.

اهداف گزارش تخصصی :

بررسی علل بی نظمی دانش آموزان و تلاش جهت رفع آنها

اهداف جزئی گزارش :

1 – بررسی علل بی نظمی دانش  آموزان

2 – تلاش جهت یافتن راه هایی جهت جلوگیری از بی نظمی

 گرد آوری اطلاعات راجع به موضوع

بنده به عنوان مدیر مدرسه ، برای اینکه بتوانم درباره پرسشی که مطرح کرده بودم اطلاعات دقیق تری بدست آورم تصمیم گرفتم این موضوع را با همکاران صاحب نظر در این زمینه، در میان بگذارم.

زمینه کار را فراهم کرده و در یک فرصت مناسب موضوع را با همکاران در میان گذاشتم

همکاران عقاید و نظرات مختلفی داشتند. همچنین با دانش نیز گفت و گو کردم ونکات عمده ی حرف های همکاران  ودانش اموزان را یادداشت کردم..

نظر خواهی از همکاران جهت کسب اطلاع از وضعیت رفتاری دانش آموزان درکلاس های دیگر دبیر زبان اظهار داشت که بیش تر دانش اموزان به غیر از ۲یا ۳ نفر از آنها بدون اجازه صحبت می کنند واکثر صحبت هایشان نیز در خصوص درس ومدرسه نیست ، تعدادی از آن ها کتاب خود را جا گذاشته وسر کلاس حاضر نمی کنند ،حتی بعضی از آن ها کتاب و وسایل خود را در کلاس جا گذاشته  گاهی اوقات تعدادی از آنها را به علت بی انظباطی به دفتر می فرستند و یا جای بعضی از ان ها را عوض می کنندو در مجموع  رفتارآن ها را مخل کلاس وآموزش می دانند.

دبیر ورزش :دانش آموزان برای رفتن به حیاط و ورزش کردن بدون نظم از کلاس خارج می شوند و همدیگر را هل می دهند ،وسایل بازی را در انحصار خود قرار می دهند و اجازه نمی دهند دیگران از آن استفاده کنند توپ ها را در جای مخصوص  وسایل ورزشی قرار نمی دهند.

مشاهده وثبت دقیق رفتار دانش آموزان در موقعیت های مختلف از جمله زنگ تفریح و مراسم های صبحگاهی ودر کلاس درس:

در مراسم صبحگاهی نظم وانظباط را رعایت نمی کنند و در صف مشخصی نمی ایستند وبا ایجاد سر وصدا ومزه پرانی مخل اجرای برنامه ها می شوند ودر کلاس تخمه می خورند بی اجازه با یکدیگر صحبت می کنند کتاب و وسایل خود را جا می گذارند و دقت وتوجه آن ها برای یادگیری کم است.

 نظر خواهی از  مدیر ومعاون پرورشی مدرسه برای کسب اطلاع از وضعیت رفتاری دانش آموزان در خارج از ساعات درسی

 مدیر و معاون پرورشی: در گفت وگو با معاون پرورشی ومدیر مدرسه نکاتی که بیان داشتند عبارت بود از :۱-عدم رعایت نظم وانظباط ۲-احترام قائل نشدن به دیگر دانش اموزان ۳- عجول بودن 4- عدم رعایت انضباط شخصی(نپوشیدن لباس  فرم مناسب مدرسه)

گفت وگو با پایه های دیگر در مورد نوع بر خورد دانش آموزان پایه ی دوم

پایه ی هشتم:در زنگ تفریح وارد کلاس آن ها می شوند و صندلی های ان ها را به هم می ریزند از گچ های کلاس ان ها استفاده می کنند .

پایه ی نهم :آن ها نیز از طرز برخورد دانش اموزان پایه ی دوم نا راضی بوده واز برخورد نا مناسبی که با انها دارند شکایت می کنند.

موانع موجود

علل بي انضباطي دانش‌آموزان

بروز رفتارهايي از دانش‌آموزان كه انضباط كلاس را مختل مي‌كند تنها به معلم ،كلاس درس مربوط نيست بلكه علل ديگري نيز نظير عوامل آموزشگاهي،خانوادگي،اجتماعي وجود دارند كه به طور مستقيم يا غير مستقيم زمينه را براي رفتارهاي مخرب دانش‌آموزان فراهم مي‌كنند . اين عوامل را مي‌توان به مواد زير تقسيم بندي كرد :

الف :علل مربوط به دانش آموزان مانند:

1. ناراحتي‌هاي جسمي، روحي و رواني   

 2.نداشتن علاقه و انگيزه

3. سردرگم بودن و بي‌توجهي به انتظارات معلم و كلاس 

4. نداشتن برنامه‌ي شخصي مطالعه

5. كم خوابي و خستگي مفرط         

6. انجام ندادن تكاليف خود

7. تغذيه نامناسب                            

 8 . نااميدي به آينده

9. استقلال طلبي و مقابله با اقتدار معلم(صفوي)

دانش‌آموزان كه مشكلات خاصي ايجاد مي‌كنند در نظر فونتاناشامل دو دسته‌اند :

1.  شاگردان سرآمد :چون بهره‌ي هوشي بالايي دارند ، سطح درس خيلي پايين‌تر از توانايي آنهاست پس به طور خلاصه خستگي و كسالت مشكلاتي پديد مي‌آورند.

2.   كودك آسيب ديده شديد : به علت مشكلات بنيادين رواني كه درآنها وجود دارند به نوعي ناسازگاري رسيده‌اند و رفتارهاي نامطلوب را به وجود مي‌آورند ( فونتانا1987)

ب)علل مربوط به معلم

1.  فقدان آمادگي جسمي ، روحي و رواني معلم     

 2. نامناسب بودن وضعيت ظاهري معلم

3. نا آگاهي از روش‌هاي جديد تدريس واستفاده از روش‌هاي سنتي

4. بي علاقگي به شغل معلمي                       

 5.ناتواني در بر قراري ارتباط مطلوب با دانش‌آموزان

6. تبعيض گذاشتن بين دانش‌آموزان               

7.نا مناسب و نا رسا بودن صداي معلم

8. نداشتن طرح درس                                          

9. بي‌توجهي به دانش‌آموزان

10. فعال بودن معلم و منفعل بودن دانش‌آموزان 

11. استفاده نامناسب از تشويق و تنبيه

12. بي‌حوصلگي و نداشتن صبر و سعه صدر     

 13.بي نظمي معلم ( ديرآمدن به كلاس و ترك كردن زود هنگام آن)

14. تسلط نداشتن به موضوع مورد يادگيري   

 15.بي‌توجهي به مسائل و مشكلات دانش‌آموزان

16. مبهم بودن توقعات و انتظارات معلم            

 17. بروز رفتارها و حركات نامنظم دركلاس

18. تحقير و تمسخر دانش‌آموزان               

 19. نداشتن روحيه‌ي انتقاد پذيري و خودداري از پاسخ‌گويي به سوالات دانش‌آموزان

 20. ناآگاهي از روش‌هاي اصلاح رفتار

21. علاوه بر اينها شخصيت معلم نيز ممكن است نقش عمده‌اي در بي‌نظمي و يا برقراري نظم و انضباط كلاس داشته باشد،چنانچه برخي روانشناسان معتقداٌ در جايي كه دانش‌آموزان معلم خود را از صميم قلب دوست داشته باشند بي انضباطي وجود نخواهد داشت.(صفوي1383)

ج)علل مربوط به كلاس درس:

محيط مدرسه را مي‌توان از دو بعد فيزيكي و عاطفي مورد بررسي قرار داد.

تأثير محيط فيزيكي كلاس:وضعيت فيزيكي كلاس مانند،نظافت و پاكيزگي،برخورداري از نور و هواي مناسب ،ميز و صندلي راحت وكافي،تخته و وسايل سرمايشي و گرمايشي مناسب نقش انكارناپذيري در ايجاد نظم و انضباط كلاس دارند (همان)."مارلند"(1975)در اهميت محيط فيزيكي كلاس مي‌گويد :«تأثير فيزيكي كلاس مي‌تواند كمك يا مانعي درآموزش باشد و بخشي از هنر كلاس داري استفاده‌ي مناسب از فضاي كلاس است» (صفوي،نقل از زماني1378).

در كلاس كه وسايل سرمايشي يا گرمايشي مناسب وجود نداشته باشد ،دانش‌آموزان به دليل سرماي زياد يا گرماي بيش از اندازه نمي‌توانند راحت بنشينند .از اين رو مجبور مي‌شوند دست به اعمالي بزنند كه نظم كلاس را مختل كند .(صفوي1383)

تأثير محيط عاطفي كلاس :

علاوه بر عوامل فيزيكي كلاس ، عوامل عاطفي مانند تعويض مكرر برنامه‌ي درسي ،برخورد نامناسب دست اندركاران ستادي مدرسه با دانش‌آموزان ،يكنواخت بودن برنامه‌هاي صبحگاهي  يا عصرگاهي مدرسه بي‌توجهي به خواسته‌هاو انتظارات معقول دانش‌آموزان و....را مي‌توان نام برد كه شرايط و موقعيت را براي بروز رفتارهاي نامطلوب دانش‌آموزان فراهم مي كند.

د)علل مربوط به خانواده:

صاحب نظران روانشناسي تربيتي يكي از مهمترين نهادهاي موثر در تربيت و رفتار آدمي را خانواده مي‌دانند؛زيرا محيط خانواده اولين و با دوام‌ترين عامل در تكوين شخصيت كودكان و نوجوانان مي‌باشد(صفوي1383)عوامل متعدد مي‌تواند در رفتار كودكان و نوجوانان تأثير بگذارد (از جانب خانواده)كه به موارد زير اشاره مي‌كنيم.

1. فضاي رواني و عاطفي ؛

منظور مجموعه روابط و تعاملات رواني و عاطفي است كه بين اعضاي خانواده وجود داشته باشدو بصورت مستقيم(آموزش‌هاي اخلاقي و...)يا غير مستقيم(همانند سازي و تقليدو...)رفتار فرزندان را تحت تأثير قرار مي‌دهد.

 2.  شرايط ناسالم خانوادگي:

 شامل مواردي مانند طرد كودك ،تنبيه شديد ، عدم توجه به نيازهاي اساسي كودك ،انتظار نابجا از كودك و... مي‌باشد.

3. فقدان والدين:

 نبود هر يك از والدين ، بويژه مادر چنانچه با كمبود ارضاي نيازهاي طبيعي و اساسي همراه شود اثرات ناگواري در شرايط اجتماعي كودك خواهد گذاشت.

4.عدم ثبات قوانين و معيارهاي اخلاقي:

 چنانچه در محيط خانه اصول اخلاقي معيني حكم فرما نباشديااينكه اصول ثابت باشندويابرای كودك تبيين نگردند درايجاد مشكلات رفتاري كودك نقش خواهند داشت .

5. ترتيب ولادت: 

 از ديدگاه آلفرد آدلرترتيب ولادت در رفتارهاي افراد نقش دارد آدلر معتقد است جايگاه ويژه فرزندان با تولد فرزند بعدي تهديد مي‌شود و فرزند آخر نگران از دست دادن موقعيت خود نخواهد بود.(اصغري پور1380)اختلافات خانوادگي و بي‌نظمي دار خانواده سبب تأثير نامطلوب در رفتار فرد شده و زمينه‌ي لازم را براي بروز رفتارهاي مخرب فراهم مي‌آورد و به اين ترتيب نظم وانضباط كلاس را به هم مي‌زند .(صفوي)

ه)علل مربوط به روابط اجتماعي :

عوامل اجتماعي اغلب به طور مستقيم تأثير شگرفي در رفتارهاي دانش‌آموزان مي‌گذارد (همان)از بين عوامل اجتماعي موثر در رفتارهاي دانش‌آموزان به موارد زير اشاره مي‌كنيم:

1.  طبقه‌ي اجتماعي: شامل مواردي مانند ميزان سواد والدين ، فرهنگ حاكم برخانواده و .... كه هر كدام به نوعي تأثير مي‌گذارد.

2. گروه همسالان : مهمترين الگوي كودكان پس از والدين كه تأثير زيادي در رفتار كودكان مي‌گذارد.

3. عوامل اجتماعي ديگر:از قبيل تلوزيون كه به عنوان الگوي رفتاري از عوامل مهم تعيين كننده در رفتار است . (اصغري پور 1380)

و)عوامل رواني :

از عوامل رواني موثر در اختلا‌لات رفتاري مي‌توان به موارد زير اشاره نمود.

1. تعارض :يعني فرد در مقابل دو هدف قرار گرفته كه قادر به انتخاب يكي نيست پس با انتخاب يكي در مقابل ديگري احساس محروميت مي‌كند و موجب پديدار شدن فشار و ناراحتي مي‌شود.

2. ناكامي:منظور ناراحتي شديد از نرسيدن به يك هدف است . وقتي براي رسيدن به چيزي از لحاظ رواني برنامه‌ريزي مي‌كنيم و به آن نرسيم دچار سرگرداني شده و موجب ناراحتي مي‌شود

3. استرس: هنگامي كه مجموعه‌اي از عوامل رواني دروني و بيروني در ذهن فرد تبديل به ساختار تهديد كننده يا آسيب رواني مي‌شود  موجب ايجاد فشار و ناراحتي رواني مي‌شود. (اصغري پور1380)

برخي از راههاي از بين بردن يا كاهش عوامل بي نظمي 

براي كاهش عوامل بي نظمي دانش‌آموزان بايد ميان خانه ومدرسه هماهنگي وجود داشته باشد. (صفوي1383)

براي كاهش عوامل بي نظمي معلمان بايد معلم آمادگي تغيير رفتارهاي به عنوان واكنشي نسبت به حقايق آشكار شده توسط مشاهده را داشته باشد. (فونتانا1987 )

براي كاهش عوامل بي نظمي موثر از كلاس بايد شرايط فيزيكي كلاس را بهتر كنيم و روابط بين كاركنان و دانش‌آموزان بهتر شود .

براي كاهش اين عوامل در خانواده بايد والدين فرزندان خودرا به انضباط تشويق كرده و وظايف شان را در قبال فرزندان  خود به خوبي اجرا كنند. (صفوي 1383)

فرصت های گزارش

در تحقیق بر روی دانش آموزان یکی از روستا های شهرستان بجنورد مشخص شد موقعیتهای اجتماعی و اقتصادی ، سلامت بدنی و توانایی روحی، ثبات عاطفی می توانند در نظم و انضباط دانش آوزدر کلاس تأثیر فراوان داشته باشد. و سعی کنیم با درگیر کردن دانش آموزان با مسولیتهای گروه و کلاس از بی انضباطی دانش آموزان جلوگیری کنیم و آنها را به همکاری تعاون با گروه ترغیب نمود و از ایجاد حساسیت بین دو جنس جلوگیری نماییم. و نوعی خودکنترلی دانش آموزان بر اعمال خود داشته باشند.

- آقای حسین پیریایی در مقاله ای به بررسی اهميت و ضرورت نظم و انضباط در كلاس ̨  روش تدريس مناسب ̨   راه ها و فنون ايجاد نظم كلاس و يا مديريت كلاس ̨   ويژگي هاي رفتاري و اخلاقي يك معلم و رابطه ي آن با ايجاد نظم كلاس پرداخته است . همچنين در اين مقاله ضمن تبيين وتوضيح موارد ذكر شده و ارائه ي راه حل هاي كاربردي بر مبناي تئوري هاي علم تعليم و تربيت در رابطه با موضوع مقاله ، در پايان پيشنهادهايي نيز براساس موضوع مهم مديريت كلاس كه همه ي معلمان و استادان دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي با آن درگير مي باشند ، ارائه کرده اند.

- در مجله رشد معلم اسفند ماه 87 مقاله ای توسط خانم فاطمه بیانی تحت عنوان منابع قدرت معلم ارایه شده که در این مقاله به شیوهای برخورد با دانش اموزان ̨  شیوه های اداره کلاس و  ضرورت توجه به نظم کلاس پرداخته شده است .ونیز پیشنهاداتی برای برخورد با دانش آموزان خاطی بیان شده است.

- در مجله ی پیوند خرداد ماه 88 مقاله ای توسط دکتر اسماعیل سعدی پور وقدرت الله بیابان گردتحت عنوان چگونه می توان بدون ایجاد مجادله وبحث نظم وانضباط را برقرار کرد؟ارائه شده که در آن به شیوه های کنترل نظم وانضباط پرداخته است.

- همچنین در سایت آفتاب ( WWW.aftab.ir )مقاله ای تحت عنوان یادگیری، محصول مدیریت کلاس به بررسی تغییرات‌ عمیق‌ در نظام‌ آموزش‌ و پرورش‌ و تغییر درسیاست‌ها وبرنامه‌ریزی‌های‌ آموزشی‌، پرداخته وبسیاری‌ از معلمان‌ رادر رویارویی‌ با مسایل‌ ومشكلات‌ آموزشی‌ فاقد توانایی‌های‌ لازم‌ و اساسی‌ دانسته واستفاده از روش‌های‌ قدیم‌ ومهارت‌های‌ سنتی‌ و انفرادی‌ برای‌ اداره‌ی‌ كلاس‌ راباعث‌ كندی‌ فرایند یاددهی‌ - یادگیری‌ و آسیب‌پذیری‌ امر آموزش‌ میداند. لذا مدیریت‌ كارآمدمعلمان‌ و ایجاد شرایط لازم‌ برای‌ تسهیل‌ در امر یادگیری‌ در كلاس‌ درس‌ كه‌ مطابق‌نیازها و ویژگی‌های‌ فراگیران‌ باشد،را لازمه‌ی‌ جامعه‌ی‌ امروزی‌  و راه‌گشایی‌ بسیاری‌ ازمشكلات‌ نوجوانان‌ برمیشمرد.وتوصیه میکندبه‌جای‌ این‌كه‌ به‌دانش‌آموزان‌ توصیه‌ی‌ نظم‌ وانضباط شود، باید به‌معلمان‌ یادآوری‌ گردد كه‌ در اداره‌ی‌ كلاسشان‌ از روش‌های‌ نوین‌مدیریت‌ كارآمد بهره‌ جویند.

تحلیل یافته های علمی و بیان راه حل

اهداف مي توانند به وسيله روش ها تحت تاثير قرار گيرند.( 1999،rozyck)   بنابراين اعمال روش هاي درست تدريس و سبك هاي مناسب مديريت با توجه به شرايط كلاس ، امكانات آموزشگاه ، توانايي معلم و نوع كتاب و محتواي درسي ، متفاوت ميباشد.بررسی های به عمل آمده نشان می دهند که اغلب دانش آموزانی که دچاربی نظمی قرار می گرفتند مورد باز خواست قرار می گرفتندبی انضباطی خود را پاسخی به بی انضباطی دانش آموزان دیگر یا غفلت معلمان و اولیا بیان می کردند. به هر حال با توجه به این که اکثر دانش آموزان پاسخ هایی مبنی بر علاقه به رعایت نظم واجرای قوانین با ثبات تر در مدرسه داده بودند ولی همچنان شاهد مواردی از بی نظمی وشلوغی در دانش آموزانم بودم.بنابر این باید به دنبال علتی برای توجیه این رفتار می گشتم تا بتوانم با شناسایی درست مشکل راه حل مناسب را اتخاذ کنم.

دلایل بی انضباطی دانش آموزان:

1-  موقعیت نا مساعد آموزش(کوچکی کلاس)

2- به موقع اجرا نشدن عدالت ومقررات همگانی وتبعیض در ارائه ی پاداش وکیفر

3- غفلت از تقویت به موقع رفتار

4-  روابط نا مناسب خانواده و....

دربررسی پرسش نامه مربوط به دانش آموزان نتایج زیر حاصل شد . پرسشنامه درپیوست ضمیمه شده است .

بیشتر بی انضباطی دانش آموزان به دوستان وهمسالان مربوط می شد

و پس از آن بی علاقه گی دانش آموزان  به درس علت مهم دیگر بی انضباطی دانش آموزان محسوب می شد

سوالت دیگر پرسشنامه تقریبا  در یک سطح از تاثیر قرار داشتند وعوامل فوق از علت های اصلی بی انضباطی دانش آموزان شناخته شدند.

با توجه به درصد هایی که از اطلاعات پرسشنامه بدست می اید راههای زیر برای کاهش تنش وبرقراری نظم بیشتر در کلاسهای مختلط جهت کیفیت بخشی اداره کلاس وارتقائ امر یادگیری پیشنهاد می گردد.

  راههاي كاهش يا حذف رفتار هاي بي نظمي

1.   رفتارهاي بي نظم را مشخص و قوانين كلاس را مطرح كند و دانش‌آموزان ملزم به رعايت آن شوند – ( فونتانا1987)

2. بطور انفرادي با افراد نا منظم برخورد كرده دلايل بی نظمی را جويا  ‌شوند .

3. دانش‌آموزان بايد رفتار مطلوب و مورد نظر معلم را بشناسند .

4. بي‌توجهي به رفتار نا منظم دانش‌آموزان باعث مي‌شود تا وي احساس كند كه معلم فردي نا كارآمد است .

5.  شرط لازم براي اجراي قوانين قابل درك و فهم بودن آن براي دانش‌آموزان است.

6.   آغاز كلاس با جذابيت و متعاقب آن دادن آزادي بيشتر به دانش‌آموز

7.  علاقه‌مند كردن دانش‌آموز به درس با يادگيري معنادار (كديور1379)

8. خاموشي : براي اينكه رفتار نامطلوب دانش آموز ادامه نيابد مي‌بايست  شرايط طوري فراهم شود كه براي انجام دادن آن رفتار نا مطلوب پاداشي در يافت نكند .( شعباني 1371)

9.  اشباع : رفتار نامطلوب شاگرد به مدت طولاني تقويت مي‌شود تا دانش‌آموز اشباع شود و احتمال تكرار آن كاهش يابد يعني درست برعكس خاموشي و اين روش بر خلاف تنبيه عوارض جانبي ندارد .   ( شعباني 1371)

10. تقويت رفتار مغاير : رفتاري را كه مغاير با رفتار نامطلوب است  تقويت مي‌كنيم كه خود ا ز يك اصل روانشناسي ناشي مي‌شود كه انسان نمي تواند خود را همزمان روي دو رويداد مخصوصاٌ اگر مغاير باشد متمركز كند. (اصغري پور1380 )

11. محروم كردن : يعني دانش‌آموز به خاطر رفتار نامطلوبي كه انجام داده است از دريافت تقويتي محروم مي شودبراي مثال دانش‌آموز كه به كلاس علاقه دارد به خاطر بي نظمي از كلاس اخراج مي‌شود. (شعباني 1371)

12. جريمه كردن : يعني كم كردن مقداري از عامل تقويت كنند به دليل انجام رفتار نامطلوب براي مثال كسر چند نمره به دليل شيطنت يا بي نظمي. (شعباني 1371)

مشاوره و مذاكره با دانش‌آموز نامنظم : معلم مي‌تواند در برابر دانش‌آموز نامنظم از شيوه ي صحبت آرام استفاده كندكه بر اساس شيوه هاي مشاوره ولفگا نگ و گليكمن مي‌باشد ، در اين روش معلم, مشاوره مي‌كندچون دانش‌آموز در كلاس او بي نظمي كرده و معلم مي داند در آن هنگام دانش‌آموز مشغول چه كاري است و آن شرايط را به خوبي مي‌شناسد معلم در مشاوره مي‌تواند از نظرات دانشمنداني چون گلاسر، ردل و... استفاده كند . اين دانشمندان تأكيدكرده‌اند كه در بازبيني بي انضباطي دانش‌آموز بايد موقعيت فعلي وي در نظر گرفته شود در اين هنگام معلم نبايد از انتقاد زياد استفاده كند چون باعث مي‌شود دانش‌آموز حالت تدافعي به خود بگيرد و بهانه هاي بيشتري بتراشد . معلم بايد از طريق مذاكره‌اي صريح به دانش‌آموز بفهماند كارش تا چه اندازه زشت بوده است و بازنده‌ي اصلي نيز خود دانش‌آموز است و اگر اين رفتار نامطلوب راترك كند سود زيادي خواهد كرد . براي اين كار معلم بايد« ازباب پرسش »طبق نظر گلاسر وارد شود براي مثال از شاگرد مي‌پرسد«چرابه اين كار(بی نظمی)پيشنهاد شدي »  و به بهانه تراشي هاي وي توجه چنداني نمي‌كند در واقع معلم اعتقاد خودش راكه رفتاري هر قدر هم غير قابل قبول و نامطلوب باشد هدف داراست اعلام مي‌كند اين همان نكته اي است كه گلاسر به آن تأكيد دارد .(جي اسميت، لا سلت )

13.اصل تقويت منفي : براي اينكه دانش‌آموز را از انجام رفتار نامطلوبي باز داريم بايد ترتيبي بدهيم كه هرزمان رفتار او در جهت مطلوب تغيير كرد به موقعيتي كه براي او ناخوشايند بوده است پايان مي‌دهيم .در كاربرد اين اصل پايان دادن بايد به آساني امكان داشته باشد زيرا در غير اين صورت دانش‌آموز فايده‌اي در تغيير دادن رفتار خود نمي‌بيند (اصغري پور1380)

تنبيه : يعني اضافه كردن يك محرك بيزار كننده به محيط پس از انجام رفتار نامطلوب .

اين روش معایبی دارد : 1. باعث نابودي رفتار نمي‌شود و فقط آن را وا پس مي‌زند (همان) 2. سبب ترس يا نگراني شديد مي‌شود3. از توجه دانش‌آموزان به فرد تنبيه گر كاسته مي‌شود و به دستورهاي او عمل نمي‌كند. )(اصغري پور1380)

علي قائمي راههاي زير را براي نظم بخشيدن به كودكان توصيه مي‌كند .

14.آموزش‌ها: يعني بايد به كودك آموزش دهيم تا در دنيا ي جديد بدون سردرگمي زندگي كند . (علي قائمي )

15. تذكرات: بايد از انضباط براي كودك تعريف كرده و آن را لازمه‌ي موفقيت بدانيم

16. تهيه مقررات : تهيه مقررات و تنظيم آن به كودكان يك كار اساسي است و بايد قوانين منطقي در نظر بگيريم.

17. جنبه الگويي : بايد براي كودك الگو بوده و عامل و مجري نظم باشيم و اگر خود منظم نباشيم انتظار نظم از كودك بيهوده است .

18.-  تنظيم برنامه : بايد سعي كنيم با برنامه‌اي به زندگي كودك نظم ببخشيم.

19. نشان دادن آثار : كودك را بايد از فوايد نظم و زيانهاي بي نظمي آگاه كنيم.

20. سپردن مسوليت : بايد مسئوليت‌هايي در رابطه بانظم به كودك بسپاريم مثال:مسوليت نظم کلاس

21. زمينه سازي براي عادات: اگر بتوان رعايت نظم را بخشي از زندگي كودك كرد در آن صورت كودك به آن عادت خواهد كرد .

22. یادآوری به صورت یک کلمه‌ای باشد: نوجوانان به حواس پرتی و نشنیدن خصوصاً غر زدن والدین خود شهرت دارند. گفتن یک کلمه مثلاً: آشغال‌ها، بسیار مؤثرتر از پنج دقیقه سخنرانی در مورد اهمیت مسئولیت‌پذیری یا تکرار کارهای روزمره‌ای که وقتی شما در سن او بودید انجام می‌دادید است. آنها پس از گفتن اولین کلمه بقیه را نشنیده می‌گیرند؛ بنابر این بهتر است این نکته را درنظر داشته باشید.

23.برای موارد کم اهمیت به آنها اطمینان کنید و بگذارید رشد کنند: میل به قابل اعتماد بودن جزو طبیعت انسان است. بنابر این به نوجوانان نشان دهید که به آنها اطمینان دارید و این کار را با دادن فرصت‌هایی به آنها برای اثبات قابل اطمینان بودن آنها انجام دهید. اگر نوجوان شما در گذشته نشان داده که قابل اطمینان نیست؛ این شانس را مجدداً و با شروع از کارهای کوچک و بعد کارهای مهمتر به او بدهید.

24. نظم ظاهري معلم هميشه خوب و قابل قبول باشد. کلام معلم بايد جويده جويده نباشد و کامل ادا گردد.

25.نصب تابلوي سخن معروف حضرت علي عليه السلام از وصيت نامه ايشان به امام حسن مجتبي عليه السلام (اوصيکم بتقوي الله و نظم امرکم) در معرض ديد .

26. ارائه ي داستان هايي از رعايت نظم و ترتيب در زندگي بزرگان براي دانش آموزان.

27.گردش در طبيعت و بازگو کردن نظم در طبيعت. در اردو هاي مدرسه.

28. در محيط زندگي در مورد بي نظمي ها و نقايص موجود چون ترافيک، آلودگي و عدم رعايت قوانين راهنمايي و رانندگي صحبت کنید وبخواهید براي رفع آن پيشنهاد دهند.

29. تدارک برخي بازي ها براي ايجاد روحيه نظم بسيار موثر است. مثلاً تعدادي توپ کوچک شماره گذاري و به تک تک دانش آموزان داده و از آنها خواسته که اين توپ ها را با خود به منزل ببرند و از آن مواظبت کنند بعد از يک هفته توپها را به مدرسه بازگردانند. سپس از بچه ها خواسته که تجربه هاي خود را بيان کنند و چه کار کنيم تا وسايلمان گم نشود.

30. اجراي نمايش در مورد يک فردي که بطور مرتب وسايلش را جا مي گذارد يا آنها را سر جاي خودشان نمي گذارد و هميشه دنبال وسايل خود هست و سر در گم است.

31.در هر هفته دوبار معلم بخواهد که هر کدام جاميز و نيمکت و کيف خود را مرتب کنند با اين کار عملي روحيه ي نظم طلبي در بچه ها نو مي شود.

32. از بچه ها خواسته شود هر کدام معني و مفهومي براي نظم و انضباط ارائه دهند و درباره ي تمامي نظرات بچه ها و تعاريف آنها به بحث و تبادل نظر پرداخته شود.

 33. از تقويت کننده هاي حافظه اي استفاده کنيد مثلاً از علامت اختصاري استفاده کنند مثلاً (تيک) که به فرد يادآوري مي کند که چه چيزهايي بايد به مدرسه بياورد (ت= تکاليف، ي=يادداشت والدين، ک= کتاب درسي) و يا استفاده از علائم و سمبل ها مي تواند هشدار براي نظم باشد. مثلاً گذاشتن انگشت بر لب، به نشانه ي سکوت و يا اين که زير اطلاعات کليدي خط کشيده شود.

34. قوانين و مقررات در خانه و مدرسه  با زباني ساده و شيوا بيان شود و اطمينان حاصل شود که فرزندان با مقررات و وظايف خود آشنا هستند.

35. ورزش بهترين فعاليت براي تربيت کودکان جهت ايجاد نظم مي باشد زيرا در اين سنين حرکات صفي، تغيير سمت ها، ستون ساختن ها، اجراي حرکات به نوبت، دو ميداني، واليبال و ... تاثير به سزايي در ايجاد نظم دانش آموزان دارد.

36.گاهي ايجاد محدوديت ها مي تواند اقدامي براي نظم آموزي باشد مثلاً مي توان کار کردن با کامپيوتر را براي مدت کوتاهي برايش ممنوع کرد.

37. خط معلم و اوليا در نامه هايي که براي ارتباط با هم مي نويسند و ياد داشت هايي که در دفتر يادداشت مي گذارند ، خوب و منظم باشد.

38. هميشه وعده ها و قرارها از سوي اوليا به موقع انجام شود.

39. تدارک محلي براي نصب برنامه ها در مدرسه

40. در صورت منظم بودن ، دانش اموز را تشويق گردد.

41. عادت به يادداشت کردن تاريخ و برنامه ها مانند تاريخ امتحانات، پروژه ها و فعاليتها بر روي تقويم  ونصب آن بر دیوار کلاس.

42. دانش آموزانی را که در کنار یکدیگر نشسته اند و نظم کلاس را به هر طریقی به هم می زنند از هم جدا کنند.

مقایسه با شاخص

آنچه كه براي ما اهميت دارد رابطه نظم و انضباط با مدرسه سالم است آيا مي‌توان بين اين دو ارتباط تنگاتنگي برقرار كرد. آنچه كه علم ثابت كرده و مشاوران مرتب روي آن در مدارس تأكيد دارند، برنامه‌ريزي است. حال آيا اين برنامه‌ريزي به دانش‌آموزان با انضباط برمي‌گردد يا نه؟

براي اينكه مدرسه‌اي بانشاط داشته‌باشيم موارد زير را در مورد انضباط رعايت كنيم:

* مدير و معاون و معلمان مدرسه در همه كارهاي مدرسه الگوي دانش‌آموزان باشند تا دانش‌آموزان الگوگيري كنند و دنياي فردا از دريچه روشنايي به سوي دانش‌آموزان باز شود.

* اگر در مدرسه مسئوليت‌هايي به دانش‌آموزان سپرده شود و خود دانش‌آموزان مدرسه را با نظارت كادر مدرسه كنترل كنند. براي مثال شوراي دانش‌آموزي مدرسه، معمولا بهترين دانش‌آموزان مدرسه را از نظر انضباطي تشكيل مي‌دهند كه توسط آراء دانش‌آموزان انتخاب مي‌شوند و اين دانش‌آموزان خيلي از كارهاي اجرايي مدرسه را در كنار مدير و معاون مدرسه انجام مي‌دهند. بايد سعي كنيم تمام دانش‌آموزان مدرسه را در كارها درگير كنيم.

* بررسي مشكلات دانش‌آموزان و همراهي ايشان در لحظات سخت زندگي.

* هم صحبت شدن با دانش‌آموزان و خود را در كنار ايشان گذاشتن.

* آشنايي با والدين دانش‌آموزان كه در انضباط تأثير بسزايي دارد.

در چنين مدرسه‌اي دانش‌آموزان از نظر پرورشي و تربيتي رشد خوبي خواهند كرد. چون نظم و انضباط همه كارهاي مدرسه را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد و دانش‌آموزان وظيفه خود مي‌دانند به موقع در صبحگاه، كلاس، نماز جماعت و... حاضر شوند يعني از نظر ديني نيز دانش‌آموزان به تعالي مي‌رسند اين مدرسه، مدرسه‌اي بانشاط خواهد بود در اين مدرسه اولويت اول با تربيت است سپس آموزش.

در مدرسه سالم و شاد كه بر پايه‌ انضباط است دانش‌آموزان خلاق و نوآور رشد مي‌كنند و تفكر اين دانش‌آموزان به طور كيفي است. به طوري كه هميشه خدا را ناظر بر اعمال خود مي‌دانند. دانش‌آموزان باانضباط، وقتي پا به اجتماع مي‌گذارند، سريعا خود را با اجتماع هماهنگ مي‌كنند و به دنبال اهداف از پيش تعيين شده خود مي‌روند. در اين مدرسه كه نظم و انضباط حاكم است جريان‌ ياددهي - يادگيري هر روز بهبود مي‌يابد و تعليم و تربيت هيجاني و شوق‌انگيز مي‌شود و مدرسه به سوي مدرسه‌ سالم سوق داده مي‌شود.

انتخاب راه حل و اجرای آن

با بررسی هایی که انجام شد و همفکری همکاران و به دلیل ضیغ وقت تصمیم گرفتم از ابزار هایی استفاده کنم که بتوانم در بعد وسیع تری رعایت نظم را به آ نها گوشزد کنم.

لذا تصمیم گرفتم قبل از انجام تدریس حدود 5 دقیقه به صورت مختصر و با کمک گرفتن از خود دانش آموزان و در مورد اهمیت دادن به نظم ونقش آن در پیشرفت وضعیت درسی صحبت کنم.( پیشنهاد32)

همچنین به تعدادی از دانش آموزان مسئولیت اجرای نظم محول شد وهمچنین در پایان ماه به تعدادی از دانش آموزان جوایزی جهت اجرای نظم بهتر در محیط خانه اجتماع و مدرسه اهدا شد که این کار تاثیر بسزایی در تشویق دانش آموزان دیگر داشت.(20)

برای یاد آوری بیشتر به دانش آموزان برای انجام مسئولیت هایشان تابلویی بر دیوار نصب شد که بر روی آن تاریخ برنامه ها و فعالیت ها ی مختلف و امتحانات ثبت می شد.(41)

اجراي نمايش توسط خود دانش آموزان در کلاس در مورد يک فردي که بطور مرتب وسايلش را جا مي گذارد يا آنها را سر جاي خودشان نمي گذارد و هميشه دنبال وسايل خود هست و سر در گم است تاثیر فراوانی بر رفتا ر آنان داشت. (30)

گردآوری اطلاعات بعد از اجرای راه حل

در این مرحله تمهیدات ایجاد شده در دانش آموزان را در مدرسه ومنزل مورد بررسی قرار دادم.دانش آموزان به جای در گیری های لفظی ودعوا مسائل مربوط به خود را از طریق گفت و گو با مراجعه به دفتر حل می کنند.اولیا دانش آموزان نیز از این تغییرات احساس رضایت داشتند .معللمان دیگر نیز اذعان داشتند که دانش آموزان به نحو چشمگیری از حالت بی انضباطی خارج شده سر وقت در کلاس حاضر شده تکالیف خود را به موقع انجام می دهند وبنا به نظر اکثر همکاران یادگیری نیز افزایش یافت .

بنا به نظر دبیر زبان که اینگونه بیان نمودند:دانش اموزان در ساعات درس زبان با میل ورغبت بیشتری به به درس گوش میدهند وکمتر به دنبال ایجاد بی نظمی در کلاس هستند.

دبیر پرورشی نیز که همواره از بی انگیزگی دانش آموزان وعدم فعالیت آنها در مناسبات مختلف اظهار نارضایتی مینمود واز در گیریهای دو جنس مخالف در کلاس واینکه مخل کار یکدیگر هستند گله مند بودند از اینکه دانش اموزان طی دو ماه گذشته تفاوت های فاحش وقابل ملاحظه ای داشته اند بسیار خرسند بودندو اظهار نمودند دانش آموزان به مناسبت های مختلف بصورت خود جوش برنامه هایی را تدارک دیده اند وجالب برای ایشان این بود که هر دو گروه با همکاری هم این برنامه را مدیریت وبرنامه ریزی کرده اند وهمگی در اجرای این برنامه نقش داشته اند و با نظم کامل این برنامه ها را به انجام رساندند.

در هر صورت ازاینکه این موضوع را برای پژوهش در عمل انتخاب نمودم و برای حل مشکل خودم که مشکل سایر همکارانم نیز بود مفید واقع شدم خرسندم واز اینکه توانستم کار نسبتا" مفیدی در تربیت فرزندان کشورم ̨ انجام دهم خداوند را شاکرم .

مزایا و نقاط قوت

اگر دانش‌آموزان در مدرسه نظم و انضباط را رعایت کنند نتیجه آن مسئولیت‌پذیری آنها خواهد بود. این دانش‌آموزان با رعایت حقوق تمامی افراد و برخوردهای منطقی با مخالفین و احترام متقابل، از عصاره بدست آمده از رعایت رفتار و عمل به آن در سطح مدرسه و بعد از آن پیاده کردن کاربردی‌تر در سطح اجتماع رفتار می‌کنند که می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات و کشمکشهای موجود در داخل اجتماعات انسانی باشد.

اگر به دانش‌آموزان بی‌انضباط و یا کم‌ فعال مدرسه مسئولیتی را بدهیم و اجازه دهیم آن را تجربه کنند قطعاً این دانش‌آموزان از نظر انضباطی بهبودی پیدا خواهند کرد فقط این کار مستلزم فرآیند آزمایش و خطاست.

این مسئولیت‌ها باید از کوچک شروع شود و پس از آنکه دانش‌آموز از خود قابلیت ایفای مسئولیت را نشان داد مسئولیت‌های مهم داده شود. دانش‌آموز، با احساس مسئولیت کردن، به بحث و تصمیم‌گیری و مشارکت در مدرسه می‌پردازد که باعث ایجاد مدرسه‌ای نتیجه‌بخش می‌شود و محیط بهتری را برای آموزش فراهم می‌کند.رابطه نظم و انضباط با مسئولیت‌پذیری، رابطه‌ای متقابل است.

نقاط ضعف و آسیب ها

عدم حرف شنوی بعضی از دانش اموزان در اجرای طرح از معایب اجرای این طرح بود .

ارزشیابی ونتیجه گیری و گزارش نهایی:

اجرای طرح فوق برای برقراری نظم دانش آموزان مدرسه ی بسیار مفید بود زیرا با برنامه ریزی مطالعه و نظارت به اجرا در آمده توانستیم به دور از خشونت نظم پذیری را در آن ها تقویت کنیم .همچنین همکاران حاضر در این مدرسه سعی خود را جهت اجرای هر چه بهتر طرح به کار بستند.

در پایان به معلمان پیشنهاد می شود رابطه دوستانه ومبتنی بر قانون با دانش آموزان بر قرار نمایند.مسلما این راه حل می تواند باعث کسب موفقیت های چشمگیر در زمینه ی علمی آموزشی وتربیتی گردد.

 پیشنهادات حاصل از گزارش  :

1- به کار گیری مشکل شناسی به عنوان پایه اصلی رهبری و مدیریت انضباط در سازمان آموزشی.

2- تعیین اهداف، استانداردها، قوانین و مقررات روشن.

3- روش ساختن و تفهیم انتظارات مدرسه از دانش آموزان و کارکنان.

4- کوشش برای اعمال کوشش ها و فعالیت های هماهنگ بین مدیر، معلمان، دانش آموزان و اولیاء.

5- بالا بردن توانایی های معلمان و مدیران در انگیزش، روش تدریس و روابط.

6- بستر سازی و دادن مسئولیت برای خود کنترلی دانش آموزان در امور مدرسه.

7- داشتن روابط حسنه با دانش آموزان – احترام به جای ترس.

8- پیش بینی برنامه های متنوع ولی منظم و زمان مند بر اساس نیازهای دانش آموزان و اهداف تعلیم و تربیت و تلفیق آن ها.

9- به کار گیری و دخالت دانش آموزان در امور برنامه ریزی و استقرار نظم و انضباط.

10- ارتباط بین اولیاء و مربیان و توافق آن ها در مسائل تربیتی و روش ها.

11- اعمال روش های درست تشویق و تنبیه.

12- برنامه دار بودن و پیش بینی فعالیت ها

منابع و مأخذ مورد استفاده:

1. اصغری پور، حمید، 1380 ، کلیات راهنمایی و مشاوره ، مشهد، نشر تمرین.

2. ردولف دریکورس، 1387، ترجمه مینو واثقی و مریم واراش زاده، انضباط بدون اشک، تهران رشد.

3. عمید، حسن، 1369، فرهنگ فارسی.

4. فونتانا، دیوید1987، کنترل کلاس، ترجمه ساده حمزه و مجید محمدی، 1375، تهران رشد.

5.کلاک ماک لین ایزابل ، راهنمایی مشاوره کودک در مدرسه ترجمه رضا شاپوریان ، تهران امیر کبیر.

6. علیمردان ، محمد علی، جلد اول، مجموعه قوانین و مقررات دوره راهنمایی تحصیلی.